NOS: Fipronilrapport: voedselveiligheid stond voor niemand voorop

Niet alleen de eiersector zelf, maar ook toezichthouder NVWA en de betrokken ministeries hebben te weinig oog gehad voor de voedselveiligheid in de fipronilcrisis. Minister Schippers (Volksgezondheid) en staatssecretaris Van Dam (Economische Zaken) hebben de Tweede Kamer vorig jaar augustus onvolledig geïnformeerd en een "vertekend beeld van de situatie geschetst".

Dat zegt een commissie onder leiding van oud-minister Sorgdrager in een langverwacht rapport over het schandaal waarbij de verboden stof fipronil in miljoenen eieren terecht kwam. Bijna 3,6 miljoen dieren werden sinds de vorige zomer gedood. Landbouworganisatie LTO schat de schade voor de sector op 100 miljoen euro.

Hoofdverantwoordelijke voor de crisis was het bedrijfje Chickfriend uit Barneveld, dat bij 360 bedrijven fipronil gebruikte om bloedluis te bestrijden. Maar de commissie constateert dat alle betrokken partijen vervolgens mogelijkheden misten om een crisis van deze omvang te vermijden. Het stelsel dat de voedselveiligheid moet borgen blijkt niet te werken. "Er zijn te veel mogelijkheden voor fraude en incidenten", zei Sorgdrager bij de presentatie van haar rapport.

Regie ontbrak
De pluimveesector gaf economische belangen voorrang boven voedselveiligheid en controleerde onvoldoende op verboden stoffen. Individuele boeren stelden te weinig vragen bij een "wondermiddel" tegen bloedluis dat Chickfriend Introduceerde. Toezichthouder de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) reageerde niet adequaat op drie signalen eind 2016 en begin 2017 over het gebruik van fipronil, waardoor Chickfriend zijn gang kon blijven gaan. Bovendien bleek de toezichthouder niet voorbereid op een voedselcrisis.

De ministeries van Volksgezondheid en Economische Zaken onderschatten de impact van de affaire. Regie vanuit de departementen ontbrak, terwijl in Nederland 3 miljard eieren per jaar worden gegeten. De communicatie werd volledig aan de NVWA overgelaten en verliep aanvankelijk verwarrend.

Onjuist beeld
Voorbeeld was een tv-interview in Nieuwsuur met een NVWA-topman op 1 augustus vorig jaar, dat volgens Sorgdrager de onduidelijkheid vergrootte en Duitse supermarktketens deed besluiten Nederlandse eieren te gaan weren.

Sorgdrager wijst er ook op dat in de eerste brief van Schippers en Van Dam aan de Kamer niet werd gemeld dat er waarschuwingen bij de NVWA waren binnengekomen. En toen de Belgische regering daar later op wees, schetsten beiden een onjuist beeld: die informatie zou niet gedeeld kunnen worden vanwege een strafrechtelijk onderzoek. Ook zou bij de NVWA niet bekend zijn geweest dat fipronil ook in eieren terecht kon komen. Beide beweringen kloppen niet, zegt de commissie.

Schadevergoeding
Volgens Sorgdrager was het terugblikkend geen goed idee om een derde van het budget van de NVWA weg te snijden en de toezichthouder ook nog aan een fusie te onderwerpen. Te makkelijk werd er vanuit gegaan dat samenvoeging van diensten effectiever naar zijn. "Daar moet het kabinet nog eens goed naar kijken."

Over de consequenties van haar rapport voor eventuele schadevergoedingen wilde zij niets zeggen. "Ook omdat daar een rechtszaak over loopt." In die zaak stelt de pluimveesector de NVWA verantwoordelijk voor de schade.