NRC: Eendengenen zijn geknipt voor griep

Het DNA van de eend laat zien waarom deze vogel zo makkelijk griep kan overbrengen.

Door onze redactie wetenschap Amsterdam.

De eend heeft aangepaste genen waardoor hij vreedzaam kan samenleven met vrijwel alle bekende influenzavirussen. Dat ontdekte een 51-koppig onderzoeksteam dat de basenvolgorde al het DNA van een 10 weken oude Pekingeend vaststelde. Het was een vrouwtje.

De Pekingeend is een gedomesticeerde wilde eend (Anas platyrhynch o s ). De onderzoekers vonden ruim 19.000 eendengenen. Wat meer dan de kip (16.701) – wat minder dan de mens (22.232). Het aantal genen van de eend is ook ongeveer gelijk aan dat van kalkoen en zebravink, waarvan ook de genomen bekend zijn.

Het zenuwcentrum van deze genoomanalyse was de landbouwuniversiteit van Beijing, maar er deden onderzoekers mee uit Korea, de Verenigde Staten en Europa, waaronder van Wageningen Universiteit. Hun publicatie verscheen gisteren online bij Nature genetics.

Vooral interessant in het onderzoek is het extra onderzoek naar de wisselwerking tussen afweergenen en influenza. Eenden zijn de vaste gastheer –het natuurlijke reservoir – voor influenzavirussen. Ze zijn vrijwel steeds met influenza besmet, maar worden niet ziek. Het virus zit in hun uitwerpselen. En omdat eenden eten uit het water waarin ze ook poepen raken de dieren makkelijk besmet. Een deel van die influenzavirussen veroorzaken griep bij de mens. Mensen zijn vaak een week ziek door de griep. En in een ‘normaal’ griep jaar overlijden zeker duizend mensen door, of kort na een influenza-infectie.

Het idee is dat gastheren die niet meer ziek worden van een virus daar evolutionair aan aangepast zijn. De eenden-DNA-onderzoekers hebben de genen geïdentificeerd die daarvoor belangrijk zijn.

Maar de afgelopen jaren is gebleken dat dat virus-gastheerevenwicht verstoord kan raken: in 1998 dook een H5N1-vogelgriepvirus op waar eenden wél ziek van worden.

Maar er zijn ook H5N1-varianten waar eenden niet ziek van worden. Het verschil is maar 20 aminozuren verschil in 7 eiwitten van het H5N1- virus. De onderzoekers hebben 9 eenden geïnfecteerd met een mild H5N1-vogelgriepvirus. En 9 andere dieren met de dodelijke variant. Door te kijken welke genen in de longen van de ziekgemaakte dieren na 1, 2 en 3 dagen actief waren is nu vastgesteld welke genen aan- en uitgeschakeld zijn tijdens de aanval van de dodelijke H5N1. Die zijn nu meteen het uitgangspunt voor verder onderzoek naar de manier waarop influenzavirussen ziek maken.