In 2012 werd individuele huisvesting van kippen in de EU verboden vanwege welzijnsproblemen. Tegenwoordig worden kippen gehuisvest op zand met ruimte om vrij te bewegen. Maar dit systeem brengt ook nieuwe uitdagingen voor de pluimveehouderij: in dit nieuwe systeem worden kippen sneller ziek door contact met zieke groepsgenoten en door de viezere omgeving. Voorkomen of het behandelen van infecties wordt steeds moeilijker door aangescherpte regelgeving en beperkingen op het gebruik van antibiotica. Er is noodzaak voor een robuuste leghen: een kip met een goede eiproductie én een goede gezondheid in verschillende, uitdagende omgevingen. Fokken voor een verhoogde algemene ziekteresistentie kan een strategie zijn om deze robuuste kip te krijgen.

Natuurlijke antilichamen

Antilichamen zijn eiwitten aanwezig in zieke dieren, die de ziektewekker aanvallen. Deze antilichamen worden pas gemaakt nadat het dier ziek is geworden. Echter, natuurlijke antilichamen (NAb) zijn antilichamen aanwezig in gezonde dieren zonder (eerdere) blootstelling aan de ziekteverwekker. NAb zijn pas relatief kort geleden ontdekt in landbouwhuisdieren. Deze antilichamen zijn nodig bij het voorkomen en bestrijden van binnendringende ziektes door aan deze vast te plakken. Daarmee voorkomen NAb verdere verspreiding in het lichaam, maar waarschuwen en activeren ze ook andere delen van het immuunsysteem. NAb zijn dus een essentieel onderdeel van het immuunsysteem. Eerdere studies laten veelbelovende resultaten zien: hogere NAb-niveaus in leghennen worden geassocieerd met een grotere kans om te overleven. Fokken voor natuurlijke antilichamen kan dus de strategie zijn om algemene ziekteresistentie te verbeteren. Maar selectie voor NAb mag niet resulteren in verminderde productie.

Fokken op ziekteresistentie

Om de mogelijkheid van selectie voor algemene ziekteresistentie te onderzoeken, maten de onderzoekers NAb niveaus van bijna 3.700 purebred ISA legkippen. De onderzoekers bepaalden totale NAb-niveaus en niveaus van verschillende NAb-vormen. Erfelijkheidsgraden werden geschat op 0.12 voor totale NAb-niveaus en tussen 0.07 en 0.14 voor verschillende NAb-vormen. Ook werden zeer hoge relaties tussen de NAb-vormen gevonden. Tom Berghof, betrokken bij het onderzoek, legt uit: “Dit toont aan dat genetisch potentieel aanwezig is voor selectie op NAb-niveaus. Daarnaast is het mogelijk om tegelijkertijd te selecteren op verschillende NAb-vormen, omdat deze waarschijnlijk grotendeels worden gereguleerd door dezelfde genen.”

Effect op productie

Relaties tussen immuun kenmerken en productiekenmerken zijn beschreven in diverse diersoorten en zijn vaak negatief gerelateerd. Dit past in de resource allocation theory, die stelt dat energie uitgegeven aan immuniteit niet kan worden uitgegeven aan, bijvoorbeeld, groei. Relaties tussen NAb en productiekenmerken werden geschat in bijna 2.400 hennen. De meeste productiekenmerken bleken niet bepaald te worden door dezelfde genen die NAb-niveaus bepalen. Echter, een kleine negatieve relatie werd gevonden tussen eiproductie-efficiëntie en één bepaalde NAb-vorm. Berghof en collega’s concluderen hieruit dat selectie voor NAb mogelijk enkele negatieve effecten heeft voor productie, maar dat deze negatieve effecten erg klein lijken te zijn.

Eischaalkleur

Een verrassende associatie werd gevonden tussen één van de NAb-vormen en de eischaalkleur en eischaalsterkte van de moeder. Aanvullende analyses werden uitgevoerd om meer inzicht te krijgen in basis van deze maternale effecten. Berghof stelt: “Als eieren een wittere eischaalkleur hadden, dan waren de NAb-niveaus in de nakomelingen hoger. Als eieren een sterkere eischaal hadden, dan waren de NAb-niveaus in de nakomelingen lager. Het lijkt dus dat een bepaalde relatie aanwezig is tussen de eischaal en het immuunsysteem, met name voor de eischaalkleur.” Momenteel wordt deze relatie verder onderzocht, aangezien dit nog niet eerder in kippen is gevonden.

Toepassingen en toekomstige plannen

Vrije uitloop-systemen in de pluimveehouderij vergroten de kans op verspreiding van besmettelijke ziektes. Er is een toenemende vraag voor een robuuste leghen. Fokken voor natuurlijke antilichamen kan een strategie zijn om een robuuste leghen te krijgen. “Maar voordat deze strategie kan worden toegepast in de commerciële pluimveefokprogramma’s, moet eerst meer inzicht worden gekregen in welke genen NAb-niveaus bepalen.” zegt Berghof. “Maar we zijn wel al begonnen met het selecteren en fokken op hoge en lage NAb-niveaus in een kleine groep kippen, met als resultaat een hoge en lage lijn. Uiteindelijk testen we de hoge en lage lijnen onder praktijkomstandigheden om te controleren of NAb inderdaad leiden tot een hogere algemene ziekteresistentie met minimale consequenties voor productie.”

Lees het volledige artikel in PLOS ONE voor meer informatie over genetische parameters van NAb en de relatie tussen NAb en de eischaal. Lees het volledige artikel in Poultry Science voor meer informatie over de relaties tussen NAb en productiekenmerken.

Stichting voor de Technische Wetenschappen van Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO-STW, projectnummer 12208) en Institut de Sélection Animale (ISA)—a Hendrix Genetics company worden erkend voor hun intellectuele en financiële bijdrage aan dit project.