Er zijn bruikbare technieken om mannelijke embryo’s in het ei te onderscheiden. Onzeker is hoe lang het gaat duren voordat deze technieken voor de praktijk beschikbaar komen. Pas dan is het grootschalig doden van mannelijke eendagskuikens te voorkomen. Het is de vraag of de pluimveesector van de politiek genoeg tijd krijgt.
De afgelopen jaren leek het erop dat de legpluimveesector in Duitsland afstevende op een verbod op het doden van eendagskuikens. Federaal minister van Landbouw Christian Schmidt (CSU) gaf de afgelopen jaren aan dat hij per 2017 af wil van het doden van eendagshaantjes. Schmidt hoopt dat door geslachtsherkenning in het ei verhinderd kan worden dat mannelijke kuikens worden uitgebroed. In een aantal Duitse deelstaten, onder meer Hessen en Noordrijn-Westfalen is het doden van haantjes al eerder verboden. Broederijen pikten dat niet en stapten naar de rechter.
Uitspraak rechtbank
Inmiddels lijkt het erop dat de soep niet zo heet wordt gegeten als zij werd opgediend. Het hooggerechtshof in Münster bepaalde vorige maand dat het grootschalige doden van mannelijke eendagskuikens verenigbaar is met regels voor bescherming van dieren. Het ontbreken van goede alternatieven voor het massaal doden van haantjes, vormde voor de rechtbank een belangrijke grond voor de uitspraak. Door de uitspraak van de rechtbank in Münster lijkt de Duitse pluimveesector op korte termijn niet te maken te krijgen met een verbod op het doden van eendagskuikens. Federaal landbouwminister Schmidt liet na de uitspraak in Münster weten dat hij nog steeds hoopt dat er in 2017 een praktisch alternatief op de markt komt voor het doden van eendagshaantjes.
Al jaren zijn er wereldwijd pogingen ondernomen om het doden van eendagskuikens in broederijen te voorkomen. Die hebben nog niet geleid tot bruikbare apparatuur waarmee broederijen snel en betaalbaar het geslacht van broedeieren kunnen bepalen. De meeste trajecten om geslachtsbepaling mogelijk te maken, zijn in een vroeg of later stadium gestrand. In 2013 kwam bijvoorbeeld Wageningen Universiteit in het nieuws met een proef om kippen genetisch te manipuleren. De onderzoekers probeerden een gen uit een kwal te koppelen aan het geslachtschromosoom van mannelijke kuikens. Door de mannelijke embryo’s groen te laten oplichten, kunnen deze eieren al meteen uitgeselecteerd worden. Een meerderheid in de Tweede Kamer zag de proef niet zitten, en stak er een stokje voor.
Ook de test die de universiteit van Leuven (B.) in 2013 ontwikkelde, is niet verder dan het laboratorium gekomen. De test is gebaseerd op een lichtbundel die door het ei gaat. Uit een analyse van de eigenschappen van het licht dat aan de andere kant van het wordt opgevangen, is dan het geslacht van het kuiken te bepalen. Deze techniek werkt echter alleen bij bruine eieren en heeft verdere verfijning nodig.
Doorbraak
Er zijn twee initiatieven die mogelijk voor een doorbraak kunnen zorgen. De eerste is het Nederlandse bedrijf In Ovo. In Ovo kwam vorige maand naar buiten met het nieuws dat ze een snelle en eenvoudige techniek heeft ontwikkeld om in een paar seconden het geslacht van broedeieren te bepalen. De techniek van In Ovo is te gebruiken vanaf dag 9 van het broedproces, en heeft volgens de initiatiefnemers een betrouwbaarheid van 95%. Het monsters nemen gaat nu nog handmatig. Eerst een gaatje in het ei prikken, daarna een monster nemen.
In Ovo is van plan om samen met machinebouwer Sanovo een prototype te bouwen dat de benodigde handelingen automatisch kan uitvoeren. Het is de bedoeling om volgend jaar het prototype in de praktijk te testen. In 2018 kan dan de marktintroductie volgen. In Ovo mikt op een apparaat dat ongeveer 100.000 eieren per dag kan onderzoeken. Wat de kosten per ei zullen zijn, is nog niet bekend. In ieder geval minder dan 10 cent per ei. Wageningen Universiteit heeft zich kritisch uitgelaten over de bruikbaarheid van de techniek van In Ovo. Ze plaatst kanttekeningen bij de hygiëne, betrouwbaarheid en de mogelijkheid om de techniek te automatiseren en grootschalig toe te passen.
In Ovo is het met de kritiek grotendeels oneens. "Mogelijk speelt kinnesinne uit het verleden een rol”, zegt Wouter Bruins, algemeen directeur van In Ovo. "Wageningen Universiteit dacht met behulp van genetische modificatie geslachtsbepaling makkelijk te maken, maar vond de politiek op haar weg." Bruins is het wel eens met opmerkingen over besmettingsrisico. "Maar dat lossen we op.”
Duitsland
In Duitsland heeft de overheid miljoenen euro’s gepompt in een gezamenlijk project van de universiteiten van Leipzig en Dresden. De onderzoekers melden vergevorderd te zijn met een praktijkrijpe techniek. Die werkt anders dan de door In Ovo ontwikkelde aanpak. De Duitsers werken met Nabij Infrarood Spectroscopie (NIRS). Ook bij deze methode is het nodig om een gaatje in het ei te maken. Dit gebeurt met een laserstraal. Door het gaatje wordt vervolgens een lichtbundel op een bloedvat in het ei gericht. Er is dus geen contact tussen de inhoud van het ei en apparatuur, waardoor minder snel hygiëneproblemen te verwachten zijn. De NIRS-techniek maakt met een fotometrische analyse onderscheid tussen haantjes en hennetjes op grond van de grootte van verschillen in DNA van de geslachtschromosomen. De Duitse techniek is toepasbaar vanaf dag 3 van het broedproces. Dat is eerder dan met de techniek van het Nederlandse bedrijf In Ovo mogelijk is. Wel is er meer tijd nodig per ei. Het duurt ongeveer vijftien tot 20 seconden voor de uitslag er is. De onderzoekers verwachten deze tijd in de toekomst terug te kunnen brengen naar minder dan 10 seconden. Ook de Duitsers gaan uit van een betrouwbaarheid van 95%.
Vrouwelijk embryo
Als de analyse oplevert dat er sprake is van een vrouwelijk embryo, wordt het verwijderde stukje eischaal teruggeplaatst en vastgeplakt. Het ei wordt vervolgens verder uitgebroed. Bij mannelijke eieren gebeurt dat niet. Die worden verwijderd uit de broederij en gaan weg als veevoergrondstof. Om dit mogelijk te maken is wel aanpassing van de regels nodig. Bebroede eieren worden nu nog gezien als kadavers, en die mogen niet zonder meer het veevoer in. Onderzoek aan de universiteit van Dresden heeft duidelijk gemaakt dat de ontwikkelde techniek werkt, en dat het lukt om eieren met alleen vrouwelijke embryo’s uit te broeden. Het Duitse apparaat voor geslachtsbepaling gaat tussen de 80.000 en 90.000 euro kosten. De onderzoekers hopen medio 2017 een prototype klaar te hebben dat volautomatisch zijn werk kan doen.
Directeur Bruins van In Ovo is kritisch over de Duitse techniek. "Wetenschappelijk gezien is het heel interessant wat er bij de universiteiten van Dresden en Leipzig gebeurt, maar de Duitse benadering lijkt voor de praktijk voorlopig niet bruikbaar. Er moet een behoorlijk groot gat in een ei gemaakt worden. Dat is vragen om problemen. Ook is het nodig om de lichtbundel zeer nauwgezet op een bepaald bloedvat te richten. Dat is moeilijk te automatiseren. We hebben respect voor de wetenschappers, maar wij denken dat hun techniek moeilijk naar de broederij te brengen is. Daar wordt gewoon te optimistisch over gedaan.”
Afwachten
Zowel voor de Nederlandse als voor de Duitse techniek om het geslacht van broedeieren te bepalen, geldt dat het afwachten is hoe snel het de ontwikkelaars lukt om van de laboratoriumfase te komen tot een automatisch en probleemloos werkend apparaat waarmee legbroederijen aan de slag kunnen. Ondertussen blijft de pluimveesector de hete adem in de nek voelen van politiek en maatschappelijke groeperingen die af willen van het doden van eendagshaantjes. De Partij voor de Dieren pleitte onlangs voor een Europees verbod op het doden van eendagshaantjes. Het pleidooi was een reactie op een wetsvoorstel in Luxemburg om het doden van eendagskuikens te verbieden.
In Duitsland blijft landbouwminister Christian Schmidt bij zijn voornemen om in 2017 te stoppen met het doden van eendagskuikens. De kans is groot dat een eventueel Duits verbod op het doden van eendagshaantjes ook voor de Nederlandse legsector gevolgen heeft. Daarbij lijkt vooral de markt bepalend. Dat hebben we de afgelopen jaren vaker gezien. Productie-aspecten die Duitse afnemers van eieren van belang achten, willen ze ook ingevuld zien door Nederlandse eierproducenten. Denk bijvoorbeeld aan het achterwege laten van snavelbehandelingen.
Broederijen willen wel
Broederijen in Nederland willen best aan de slag met technieken waarmee ze vroegtijdig mannelijke eieren kunnen uitselecteren. Anton Butijn, voorzitter van belangenbehartigingsorganisatie Centrale Organisatie Broedeieren en Kuikens (COBK), hoopt dat de verwachtingen van verschillende initiatiefnemers bewaarheid worden. "Zelf zit ik het dichtst op het initiatief van In Ovo. Dit bedrijf heeft de afgelopen paar jaar grote stappen gezet.” Butijn constateert dat broederijen zullen kiezen voor de techniek die het meest bruikbaar en betaalbaar blijkt. Hij wijst erop dat ook elders in de wereld bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van technieken voor geslachtsbepaling. Onder meer in Canada en in Frankrijk. „Dat is positief. Verschillende initiatiefnemers houden elkaar scherp. We moeten toe naar een betrouwbaarheid die net zo groot is als bij handmatig sexen: dus minder dan 1%. Verder moet de capaciteit van een apparaat voor geslachtsbepaling minstens 45.000 kuikens per uur zijn.” Wat geslachtsbepaling per ei mag kosten, is volgens Butijn nu nog niet te zeggen. "Duidelijk is dat geslachtsbepaling er aan zit te komen. En dan zullen broederijen daar op inspelen. Of dat nu in 2017 is of een paar jaar later.”
.png){kind=logo}
