Boerderij: Gevaar vogelgriep nog niet geweken

Al ruim 4,5 maand zitten de uitloopkippen binnen. De laatste vogelgriepuitbraak op een pluimveebedrijf in Nederland was op Eerste Kerstdag, maar het gevaar is nog altijd niet geweken. “We zijn nog steeds van mening dat het insleeprisico voor Nederlandse pluimveebedrijven verhoogd is,” zegt Arjan Stegeman, voorzitter van de Deskundigengroep Dierziekten.

 

Het was opnieuw een tegenvaller afgelopen week: de ophokplicht blijft in Nederland voorlopig gehandhaafd. De dreiging van het hoogpathogene vogelgriepvirus blijft. Insleeprisico vanuit wilde vogels ten opzichte van januari 2015 is ‘enigszins verhoogd/verhoogd’, staat in het verslag van de Deskundigengroep Dierziekten van maandag jongstleden; het is een voorzichtig stapje de goede kant op ten opzichte van simpelweg ‘verhoogd’, zoals er al enkele weken gemeld werd.

Deskundigengroep maakt elke 2 weken risico-analyse vogelgriep

Deze deskundigengroep, met leden die vanuit verschillende disciplines expertise hebben op het gebied van vogelgriep, maakt momenteel iedere 2 weken een risicoanalyse van de actuele vogelgriepsituatie in opdracht van het ministerie van Economische Zaken.

‘We waren wel optimistisch over de situatie’

“We waren wel optimistisch over de situatie,” zegt Arjan Stegeman, voorzitter van de deskundigengroep en hoogleraar gezondheidszorg landbouwhuisdieren aan de Universiteit van Utrecht. “Waar het nu op lijkt, is dat de besmettingen in de Europese Unie zich meer in het Oosten concentreren.”

Nieuwe meldingen in de laatste twee weken uit Nederland, Duitsland en België tonen echter aan dat ook in Noordwest-Europa het virus nog niet verdwenen is. Duitsland heeft de afgelopen 2 weken liefst nog 11 besmette kalkoenbedrijven in de Landkreis Cloppenburg gemeld, hemelsbreed een kilometer of 60 van de Nederlandse grens.

Nieuwe besmettingen wilde vogels in België

België meldde nieuwe besmettingen bij wilde vogels. Nederland zelf telde nog twee gevallen van vogelgriep bij hobbydieren, in Woerdense Verlaat (Z.-H.) en De Wijk (Dr.), op 20 en 23 maart. Ook werd het virus nog bij wilde vogels in zowel Nederland als Duitsland geconstateerd.

Hobbykippen kun je zien als verklikkerkippen

De hobbykippen kunnen in dezen als verklikkerkippen gezien worden. “Het geeft aan dat in Nederland nog actief virus aanwezig is,” aldus Stegeman. Daarmee blijft het risico op insleep vanuit wilde watervogels voor Nederlandse pluimveebedrijven verhoogd.

Voor staatssecretaris Martijn van Dam (Economische Zaken) is het reden om de maatregelen, waaronder de ophokplicht, voorlopig nog niet te versoepelen. In de tweede week van april zal de deskundigengroep een nieuwe risicoanalyse opstellen.

In deze analyses wordt de huidige situatie geijkt aan momenten in het verleden, een vergelijking met eerder tijdens deze epidemie: januari 2017 (toen het virus op zijn hoogtepunt was bij wilde vogels), en januari 2015 (toen de rust terugkeerde na de HPAI-uitbraken van november 2014).

Wilde watervogels

De piek lijkt eraf te zijn; de risico’s op insleep vanuit zowel wilde watervogels als vanuit andere pluimveebedrijven zijn de afgelopen maanden minder geworden. Maar ten opzichte van januari 2015 wordt het risico op insleep vanuit wilde vogels dus nog steeds als verhoogd bestempeld. Stegeman: “Toen werd het virus heel mondjesmaat gevonden wilde vogels. Een heel ander beeld dan we nu in Duitsland en Nederland hebben. Je zou toch in een periode van enige weken tot een maand niets willen vinden.”

Insleeprisico‘s

Hoe de experts de insleeprisico’s inschatten, is van belang voor de afweging die de staatssecretaris uiteindelijk maakt over welke maatregelen er nodig zijn. “Voor het aanpassen of opheffen van de ophokplicht moet het insleeprisico van hoogpathogene vogelgriep vanuit de wilde watervogelpopulatie naar pluimveebedrijven weer zijn gedaald tot een niveau dat vergelijkbaar is met de situatie voor de aanvang van deze crisis”, aldus een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken. De staatssecretaris weegt in zijn beoordeling ook andere argumenten mee, op het gebied van economie, dierenwelzijn en ethiek.

Komt Europa wel helemaal van dit virus af?

Essentieel is dan dat insleeprisico überhaupt weer daalt tot het niveau van voor de crisis. Komt Europa wel helemaal van dit virus af? Dat is moeilijk in te schatten, zegt Stegeman. Daarbij aanvullend: “Het zou het eerste hoogpathogene vogelgriepvirus zijn dat hier blijft circuleren.” Vergeleken met de piekperiode, november/december/januari, wordt het virus wel minder gevonden bij wilde vogels. “Toen is enorm veel virus geproduceerd. Dat is in het milieu terechtgekomen. Bij een graad of 4 kan het virus maanden aanwezig blijven. Vogels kunnen dan constant vanuit de omgeving herbesmet raken. Nu hebben we de eerste mooie voorjaarsweek gehad. In het gunstige scenario sterft het virus dan af.”

Vogelgriepvirus gedijt minder goed bij zonnig en warm weer

Vogelgriepvirus gedijt minder goed bij zonnig en warm weer. In het ongunstige scenario zou het virus echter ook kunnen blijven circuleren bij wilde vogels in Europa. Dat is echter nog niet eerder gebeurd. In eerdere jaren toen het virus bij wilde vogels circuleerde (in 2006 het H5N1-virus, in 2014-2015 ook een H5N8-virus) was iedere keer het tweede scenario van toepassing en bleef het virus niet in Europa circuleren. Een verschil met die uitbraken is echter dat het virus dit seizoen veel sterker vermenigvuldigd is bij wilde vogels. Stegeman: “Tot nu toe zijn we steeds in het gunstige scenario beland. We zijn nu in een periode dat de overlevingskans buiten de gastheer afneemt. Ik hoop van harte dat het opnieuw dat scenario wordt.”

Nederland te klein voor regionalisatie

In verschillende landen om Nederland heen vindt sinds enkele weken een versoepeling plaats van de vogelgriepmaatregelen. In Duitsland is in verscheidene regio’s de ophokplicht weer opgeheven. De Britten hebben zogeheten ‘Higher Risk areas’ aangewezen, daarbuiten mogen de kippen weer naar buiten. Frankrijk heeft al vanaf begin van de epidemie gebieden aangewezen waar de risico’s op vogelgriep verhoogd zouden zijn. Tot nu toe is in Nederland steeds geconstateerd dat Nederland te klein is om iets soortgelijks te doen, zegt Stegeman. Aan de vindplaatsen van met vogelgriep besmette wilde vogels is te zien dat die zich niet strikt beperken tot de meer waterrijke gebieden. De actieradius van veel vogels die drager van het virus kunnen zijn is bovendien dusdanig groot dat zij het virus alsnog richting bijvoorbeeld de Gelderse Vallei kunnen brengen. Ook zijn besmette aaseters gevonden, die helemaal niet gebonden zijn aan waterrijke gebieden.