NRC - NRC checkt: ‘Fipronil is gevaarlijk voor mens én dier’-NEE DUS!

NRC checkt: ‘Fipronil is gevaarlijk voor mens én dier’
Dat schreef Jelmer Buijs op 14 augustus in een ingezonden brief in NRC.
 Sander Voormolen
 23 augustus 2017

Foto iStock 
De aanleiding

Briefschrijver Jelmer Buijs poneerde op 14 augustus in NRC dat het insecticide fipronil, dat in eieren werd aangetroffen, mogelijk veel gevaarlijker is doordat het al op grote schaal in onze huishoudens aanwezig is via de druppels tegen teken en vlooien die we aan onze honden en katten toedienen.

Waar is het op gebaseerd?

Er zijn in Nederland 157 registraties afgegeven voor diergeneesmiddelen die fipronil bevatten. Het gaat om druppels of sprays die honden en katten verlossen van vlooien en teken. Een registratie wil niet zeggen dat die middelen ook allemaal in de handel zijn. Vaak ook gaat het om dezelfde producten, maar dan van een andere fabrikant of in een andere dosering, die afhankelijk is van het gewicht van het te behandelen dier. Uiteindelijk gaat het om niet meer dan twintig verschillende producten. Ze horen tot de standaardzorg voor hond of kat. Amerikaans onderzoek liet zien dat fipronil of resten daarvan in 40 procent van de huishoudens aanwezig is. Een ander Amerikaans onderzoek, uit 2012, liet zien dat fipronil zich al snel door het hele huis verspreidt als eigenaren hun of kat behandelden met de druppeltjes.

En, klopt het?

Jelmer Buijs heeft een punt als hij zegt dat de blootstelling aan fipronil via huisdieren hoger is dan via besmette eieren, zegt toxicoloog Martin van den Berg van de Universiteit Utrecht. „Maar ik geloof er niets van dat dit schadelijk is”, laat hij er direct op volgen. „Bij de behandeling met fipronil van een redelijk grote hond haal je al snel 5.000 keer de maximale dosis die in een ei mag zitten. Een gevoelige hond kan zich daarna een dag of wat een beetje gammel voelen, maar is dan wel zes weken beschermd tegen vlooien en teken. De bijverschijnselen zijn minimaal.” Fipronil is vele malen dodelijker voor insecten dan voor zoogdieren, en daardoor kan het redelijk veilig gebruikt worden als insecticide. Uit proeven met ratten bleek wel dat de stof in hoge doseringen schildkliertumoren veroorzaakt. Volgens de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid is deze kankerverwekkende eigenschap waarschijnlijk niet van toepassing op mensen. „Roerend mee eens”, zegt Van den Berg.

In Nederland controleert het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) de veiligheid van diergeneesmiddelen. Alle bijwerkingen worden er ook gemeld, en als die oorzakelijk blijken te zijn, moet de fabrikant die melden in de bijsluiter. „Voor fipronilgebruik bij hond en kat is de baten-risicobalans positief”, zegt Frank Verheijen, hoofd van het bureau diergeneesmiddelen bij het CBG.

Individuele meldingen van het plotseling overlijden van een hond of kat na toediening van fipronil zijn niet meteen aanleiding tot zorg, zegt Verheijen. „Vaak komt er veel emotie bij kijken, want het voelt alsof er een gezinslid niet meer is. Maar wij moeten zeker weten dat er een oorzakelijk verband is, en daarom analyseren wij de gemelde bijwerkingen ook in Europees verband, zodat we het meer wetenschappelijk kunnen benaderen.”

Het risico voor de mens is beperkt, zeker als de waarschuwingen voor toediening in de bijsluiter worden opgevolgd. „Fipronil wordt slecht opgenomen door de huid”, zegt Verheijen. „Door de handen goed te wassen na het opbrengen van de vloeistof, kun je voorkomen dat je het zelf binnenkrijgt. Uit voorzorg schrijven fabrikanten in de bijsluiter dat behandelde dieren 24 tot 48 uur niet geaaid mogen worden. Sommigen bevelen zelfs het gebruik van handschoenen aan.”

Dat er over de veel lagere concentraties in eieren dan toch zo veel ophef ontstaat, komt omdat er geen fipronil in voeding hóórt te zitten. Daarom is het illegaal. Als er voor het gebruik van fipronil tegen bloedluis bij kippen bij het CBG een registratie was aangevraagd en verleend, was het gebruik bewezen veilig geweest, merkt Verheijen op. Waarom fabrikanten dat tot nu toe niet gedaan hebben, weet hij niet, maar mogelijk waren ze bij voorbaat al bang dat ze met zo’n behandeling de strenge normen voor voeding zouden overschrijden.

Conclusie

Jelmer Buijs heeft gelijk dat mensen via huisdieren meer met fipronil in aanraking komen dan via besmette eieren. Maar gevaarlijk voor de gezondheid is dat niet – niet voor honden en katten en evenmin voor hun eigenaren. We beoordelen de bewering daarom als onwaar.

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail nrccheckt@nrc.nl of tip via Twitter met de hashtag #nrccheckt