Boerderij: Wintergarten als ideaal

De eieren van zorgboerderij De Haam werden uitgeroepen tot diervriendelijkste eieren, mede dankzij de bouw van een wintergarten, waar hennen beschermd in een outdoor-omgeving kunnen rondscharrelen. Pluimveehouder David Janssen deelt de ins en outs.

 

Wie een bezoek brengt aan de in het Limburgse Veulen gelegen zorgboerderij De Haam kan om één aspect van het bedrijf onmogelijk heen: diversiteit. Duizenden bruine hennen scharrelen tussen de schapen in het weiland. Ouden van dagen staan aan de band eieren te sorteren. Er snuffelen een paar honden door de bloementuin en in de verte prijkt een tunnelkas.

Aan het roer van De Haam staan de broers Sef en David met hun eega’s Annerie en Gerdie. “Toen wij het bedrijf in 1998 van onze ouders overnamen bestond het uit vollegrondstuinbouw, mestvarkens, een hondenkennel en een schapenhouderij”, aldus David Janssen. Het idee om scharrelkippen te houden kwam voort uit idealen ten aanzien van dierwelzijn, maar ook uit de arbeidsvreugde die de broers Janssen uit het werk zouden halen. Een bedrijfsvoorlichter wees hen op de mogelijkheid van vrije uitloop, gezien de 20 hectare grond die het bedrijf rijk is.

Zoektocht naar passende stalinrichting

De zoektocht naar passende stalinrichting was op zijn zachtst gezegd een uitdaging. “Destijds kozen niet veel nieuwe stallen voor vrije uitloopkippen, dus er was amper materiaal voorhanden. We gebruikten moederdierinterieur voor onze scharrelstal en voegden drinklijnen, voerlijnen en zitstokken toe. Toen we overstapten op Freiland, moesten de regels die golden ten aanzien van stalinrichting nog worden gekoppeld aan Freiland.

Als we vroegen naar hoeveel uitloopruimte er in de muur moest worden gemaakt, luidde het antwoord ‘als er maar een gat is’. En op de vraag hoeveel licht we in de stal moesten hebben, hoorden we: als je overdag de krant kunt lezen, is het prima”, lacht hij. “Toen was scharrel alternatief en was de vrije uitloopkip alleen in opkomst bij de zeer groene denkers. Ons leek het gewoon mooi.”

Vriendelijkste ei

Het aantal hennen op het bedrijf is sinds 2000 uitgegroeid tot 38.000. Ruim twee jaar geleden voorzag Janssen zijn stallen met volièresysteem van extra sèrreruimte met dagverlichting, zodat hij aan de Beter Leven-driesterrencriteria zou voldoen. Dit maakt hem uniek in Nederland. “Ik wilde aan de driesterrencriteria voldoen, zette de knop om en begon creatief te denken. We hadden de ruimte om er iets speciaals van te maken.” Begin 2015 werden de eieren van De Haam uitgeroepen tot vriendelijkste ei van Nederland, aangezien het het eerste vrije-uitloopei was dat door de Dierenbescherming met het maximale driesterrenkeurmerk Beter Leven werd beloond.

De wintergarten heeft het staloppervlak verdubbeld naar 1.000 vierkante meter. De wintergarten is volledig opgebouwd uit lichtdoorlatende platen en is voorzien van zitstokken, extra drink- en voerbakken en afleidingsattributen. “De overkapping geeft de hennen het idee dat ze veilig kunnen zitten.” In samenwerking met de Universiteit van Wageningen deed Janssen een onderzoek naar de inzet van struiken, parasols en camouflagenetten in de wintergarten. “We wilden onderzoeken waar de kippen heen zouden trekken. Er werd geen duidelijk verschil gemeten, dus we hebben alle drie de varianten laten staan.”

Dierwelzijn

De wintergarten gaat automatisch open en dicht. Janssen ziet duidelijk dat de hennen gebruikmaken van de wintergarten. “Ik strooi snijmais in de serre, zodat ook de mindere kippen die binnen blijven meer ruimte hebben. Ook zij krijgen een betere kans.” Maar ook de buitenruimte is volop in trek. De kippen die buiten komen herkent Janssen direct aan hun rodere kop en rodere kammen.

Met het oog op dierwelzijn is de wintergarten een goede oplossing. Behalve een natuurlijk dag-nachtritme, hebben de kippen veel bewegingsvrijheid en krijgen ze volop de gelegenheid om natuurlijk gedrag te vertonen. Hierdoor ervaren ze minder stress en dat resulteert samen met de grote hoeveelheid ruimte in minder pikkerij. Bij zonnig weer zitten de hennen liever binnen, maar zodra de ergste warmte geweken is, trekken de hennen de scharrelruimte in. Wanneer het duister inzet, verplaatsen ze zich massaal naar binnen.

Arbeidsvreugde

“Aan de productie merk ik het niet, ze leggen niet meer eieren. Maar de ruimte zorgt wel voor beduidend minder pikkerij. En dat is prettig nu de snavels onbehandeld blijven.” De stal levert David Janssen vooral arbeidsvreugde op. “Het is een mooie manier van kippen houden. Als je de wintergarten inloopt heb je het gevoel dat je buiten loopt, maar het is overdekt.”

Andere voordelen van de wintergarten zijn dat hennen minder hoeven te worden ontwormd, omdat ze niet in aanraking komen met ziekteverwekkers buiten de stal, en dat er geen uitval is door toedoen van roofdieren.

Vogelgriep

De aanleg van de wintergarten leek Janssen ook een slimme zet met het oog op vogelgriepuitbraken. “Ik had gehoopt bij de laatste uitbraak eieren met vrije-uitloopstatus te kunnen verkopen, maar in de winkel ging de Freiland-status eraf en werden ze gewoon als scharrelei verkocht. Uiteindelijk heb ik de eieren dus alsnog vrij goedkoop moeten afgeven. Wellicht wisten te weinig consumenten ervan en heeft niemand er expliciet om gevraagd.”

Aangezien de twee kippenstallen zeer gunstig ten opzichte van elkaar lagen, bleef de investering die met de bouw van de wintergarten gepaard ging relatief laag. “Ik schat de extra kosten toch wel op € 10 per kip. Het eerste jaar kon deze investering absoluut niet uit, maar in het tweede jaar werd het interessanter. Inmiddels stijgt de afname gestaag.”

Janssen levert eieren aan twee bekende supermarktketens in Nederland. “Uiteindelijk zijn mijn eieren niet beter dan een scharrelei of zelfs een kooiei, maar het gaat om een stuk beleving en het feit dat de kip een prettiger leven leidt, waar de consument wat extra voor wil betalen.” De manier waarop op De Haam rekening wordt gehouden met mens, dier en milieu, spreekt de consument wel aan. “Ik voer sojavrij en haal de grondstoffen alleen uit Europa. De mensen van de zorgboerderij helpen ook met de dieren en het sorteren van eieren.”

Regionale insteek

Janssen was onlangs samen met Milieudefensie betrokken bij een pilot waarbij twintig weken lang voer werd gevoerd dat voor 50% van bedrijven binnen een straal van 50 kilometer kwam. “Het was vooral erg omslachtig en doordat we met kleine partijen werkten, werd het voer ook wat te duur. Hopelijk vinden we een manier om het prijstechnisch te optimaliseren.” Janssen zou graag volledig regionaal voeren, alhoewel dat het ei wel weer een halve cent duurder maakt. “Ik had dit plan twaalf jaar geleden al, maar toen was de tijd niet rijp.”

De komende jaren streeft Janssen naar het behoud van zijn diervriendelijke aanpak en uitbreiding van de regionale insteek. Hij hoopt de levensduur van zijn pluimvee te verlengen. “Dat zijn de plannen. Maar hoe het loopt? De markt zal het bepalen.”

Gerelateerde tags:

• Freiland
• Wintergarten
• Beter Leven
• Vrije-uitloopeieren