De eiersector heeft voedselveiligheid onvoldoende gewaarborgd. De NVWA kampt door jarenlange bezuinigingen met capaciteitsproblemen en is te laat in actie gekomen. De regering heeft het probleem zwaar onderschat, gebrekkig regie gevoerd en de Tweede Kamer gebrekkig geïnformeerd. Dat stelt de Commissie Sorgdrager in een lijvig en langverwacht rapport over de fipronil affaire.
„Economische en financiële belangen mogen nooit voorrang krijgen op het belang van voedselveiligheid”, stelde Sorgdrager. „Voedselveiligheid moet, zowel bij de bedrijven in de eierketen als bij de NVWA en de ministeries, prioriteit krijgen.” Ze vindt dat bij de eiersector zelf de alarmbellen hadden moeten rinkelen toen er ineens een wondermiddel tegen bloedluis op de markt verscheen. Maar het duurde te lang voor de overheid in actie kwam en er was te lang onzekerheid over de risico’s voor de volksgezondheid. „Dat zegt iets over hoe het in ons stelsel geregeld is”, vindt Sorgdrager. „Voedselveiligheid moet goed geborgd zijn, en er zijn talloze mogelijkheden voor alle partijen om dit soort incidenten te beperken.”
Ten aanzien van de pluimveesector concludeert de commissie dat bedrijven de voedselveiligheid onvoldoende waarborgen. Ook de kwaliteitsschema’s IKB Ei en IKB PSB onderkenden de risico’s onvoldoende. Omdat de levensmiddelenindustrie en de retail binnen deze kwaliteitsschema’s ontbraken, was het consumentenperspectief binnen het systeem onvoldoende vertegenwoordigd.
Wel sluit Sorgdrager zich aan bij de conclusies van de Werkgroep Versterking Zelfregulering Eierketen, die na een eigen analyse begin mei voor grote verbeteringen in de kwaliteitssystemen pleitte.
NVWA
De bezuinigingen die de politiek de NVWA jaar na jaar heeft opgelegd, hebben de slagkracht van de organisatie ernstig verzwakt, stelt het rapport. Daardoor kan de organisatie niet al haar taken uitvoeren en is ze onvoldoende voorbereid op crises en incidenten. Dat pakte rampzalig uit bij de fipronil-affaire. Vroege signalen over ChickFriend zijn onvoldoende opgepakt. De organisatie heeft geen realistische inschatting van de risico’s gemaakt, en daardoor niet tijdig ingegrepen. Individuele meldingen werden niet in samenhang bekeken, waardoor er geen volledig beeld van het probleem ontstond. Gedurende enkele maanden nam niemand binnen de NVWA verantwoordelijkheid voor de totstandkoming van een betrouwbare beoordeling van de risico’s, inclusief die voor volksgezondheid, stelt Sorgdrager. Tenslotte was de communicatie van de NVWA onvoldoende eenduidig, wat voor grote onrust heeft gezorgd.
Regering
De ministeries van (toen nog) Economische Zaken en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, hebben de impact van de affaire te laat onderkend. Ze hadden veel eerder de regie moeten nemen. De splitsing van verantwoordelijkheid voor voedselveiligheid over meerdere ministeries leidt daarbij tot problemen in de uitvoering en verhindert een efficiënte aanpak in het geval van crisis. De twee ministeries hebben elk een te beperkte opvatting van hun eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van voedselveiligheid. Daarbij legt de regering teveel taken neer bij de NVWA, zodat die organisatie niet slagvaardig en effectief kan optreden.
Aanbevelingen
Bedrijven in de eierketen moeten zorgen voor een geloofwaardig stelsel van zelfregulering, stelt Sorgdrager, waarin voedselveiligheid topprioriteit is en commerciële belangen daaraan ondergeschikt zijn. De NVWA moet signalen snel, deskundig, en integraal oppakken, en voedselveiligheid binnen de organisatie de hoogste prioriteit maken. En de ministeries van VWS en LNV moeten daadwerkelijk hun verantwoordelijkheid voor het gehele stelsel van voedselveiligheid nemen en beleid maken dat de zelfregulering in de eierketen ten goede komt. Ook moeten ze de NVWA meer capaciteit geven.
.png){kind=logo}
