Pluimveeweb: Grondhouding OIE vogelgriepvaccinatie positief, landen nu aan zet?

De grondhouding tegenover vogelgriepvaccinatie van de wereldorganisatie voor diergezondheid (OIE) is sinds medio vorig jaar positief. „De landen zijn nu aan zet. Ik hoop dat we binnen enkele jaren vaccineren tegen vogelgriep. Op zijn vroegst misschien al wel binnen twee jaar”, zegt pluimveedierenarts Sjaak de Wit van de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) en de Universiteit Utrecht.

Hij gaf woensdag 13 april een presentatie op een bijeenkomst van Agrivaknet in Deventer waarin de aanpak van de vogelgriep centraal stond. De Wit blikte kort terug: „De grote vogelgriepuitbraak in 2003 in Nederland was de eerste uitbraak in vele jaren in ons land. Toen was vogelgriep nog een lokaal probleem dat af en toe opdook in landen. Dat jaar toevallig in Nederland.”

Het virus zorgde vooral in bepaalde Aziatische landen, zoals China en Indonesië, voor problemen, waardoor er daar gevaccineerd moest worden. „Het ging om een relatief klein deel van de wereld”, duidt De Wit.

Nu is vogelgriep een wereldwijd probleem, omdat het wereldwijd onder de wilde vogels circuleert. Het virus was vorig jaar voor het eerst het hele jaar aanwezig in Nederland. Dit jaar zijn niet alleen de meeste Europese landen zwaar getroffen, maar ook bijvoorbeeld de Verenigde Staten. „Het virus zorgt in vier continenten, Europa, Azië, Noord-Amerika en Afrika, voor grote problemen”, zegt De Wit.

Mexico heeft al jaren problemen, maar Zuid-Amerika nog niet. „In het zuidelijk halfrond is minder land en meer water. Daardoor zijn er minder grote broedgebieden voor watervogels (die virus bij zich kunnen dragen) dan in het noordelijk halfrond en zijn er minder overlappende trekvogelroutes”, noemt De Wit als mogelijke verklaring. Volgens hem is echter een kwestie van tijd dat het virus ook opduikt in Zuid-Amerika. „Brazilië is een pluimveerijk gebied. Er lopen trekvogelroutes tussen Noord-, Centraal- en Zuid-Amerika. Eén uitbraak kunnen ze nog verdoezelen door te beweren dat het om een andere ziekte gaat. Meerdere of grote uitbraken houd je echter niet geheim. Die zullen ze echt moeten melden bij de OIE.”

De Wit vervolgt: „Nu het virus wereldwijd onder de wilde vogels circuleert, is het een utopie dat het ooit nog verdwijnt onder de wilde vogels. We moeten daarop anticiperen. De enige oplossing om bedrijfsmatig gehouden pluimvee te beschermen tegen het virus is vaccinatie. Een hoge hygiënestatus nastreven is niet meer voldoende. De OIE ziet dat sinds medio vorig jaar ook in omdat het virus in heel veel landen wereldwijd voor problemen zorgde de afgelopen jaren.”

Handelsbarrières

Aangezien het virus vroeger vooral in bepaalde Aziatische landen voor grote problemen zorgde, was vaccinatie een non-issue. „Veel landen waren geen voorstander van vaccinatie, omdat vogelgriep slechts in enkele landen lokaal voor problemen zorgde. Om die reden was het lastig om pluimveeproducten te verhandelen van gevaccineerd pluimvee en waren er ook handelsbarrières”, aldus De Wit.

„Nu de grondhouding of basishouding van de OIE positief is, ligt het bij de landen. De landen moeten oplossingsgericht te werk gaan en niet probleemgericht”, stelt De Wit. „Door oplossingsgericht te werken, hoeven handelsbarrières straks ook geen probleem meer te zijn. Stel dat Nederland en Duitsland in een zogeheten bilaterale handelsovereenkomst afspreken dat vaccinatie geen reden mag zijn om Nederlandse eieren en kip te weigeren, dan mag dat nu door de gewijzigde basishouding van de OIE. Het raamwerk ligt er.”

Elisa-test

Bij goedkeuring van een vaccin in Europa is het noodzakelijk dat gevaccineerde koppels duidelijk te onderscheiden zijn van besmette koppels. Dit is belangrijk om onzichtbare spreiding van het vogelpestvirus te voorkomen. Dat is namelijk een gevaar voor het pluimvee en de volksgezondheid. Bovendien vereist de handel dit ook. Aan deze eis is met de klassieke vaccins erg moeilijk te voldoen. Dat zou erg onpraktisch en zeer duur zijn, geeft De Wit aan.

Met de nieuwe generatie vaccins is aan deze eis veel beter te voldoen, weet De Wit. „Zo reageert de zogeheten Elisa-test die we nu in Nederland gebruiken voor de nationale monitoring van het Nederlands pluimvee niet op deze nieuwe generatie vaccins. Er hoeven dus geen nieuwe testen ontwikkeld te worden. We zijn er klaar voor.” Als Europa vaccinatie toe gaat staan, zal het zeker kiezen voor deze nieuwe generatie vaccins, verwacht De Wit.

Vaccins erkennen

De pluimveedierenarts hoopt dat landen onderling spoedig overeenstemming bereiken over vogelgriepvaccinatie en dit vastleggen in handelsverdragen. Parallel daaraan moeten farmaceuten meer vaccins ontwikkelen en registreren. „Er zijn al wel goedwerkende vaccins. Het probleem is dat deze niet erkend zijn in Nederland en andere EU-landen. De EU of individuele landen moeten deze vaccins eerst goedkeuren voordat ze toegepast mogen worden. Normaal duurt zo’n proces meerdere jaren, omdat er heel veel papierwerk en vragenrondes bij komen kijken. Bij corona zag je dat zo’n proces sneller kan gaan. Onder druk wordt veel vloeibaar.” De Wit hoopt dat voor vogelgriep ook geldt. „Dat zou een vaccin bijvoorbeeld in een half jaar erkend kunnen zijn en niet in twee jaar.”

Zodra het duidelijk wordt dat vaccinatie wereldwijd erkend gaat worden (met behoud van goede mogelijkheden tot handel) kunnen farmaceuten hierop anticiperen door meer te investeren, registratieprocessen op te starten en de productie op te schalen. „Het lijkt me een illusie dat de hele wereld tegelijk kan vaccineren wanneer vaccinatie erkend is. Farmaceuten kunnen niet opeens hun productie vertienvoudigen. Nu het ernaar uitziet dat die erkenning er binnen afzienbare tijd is, raad ik farmaceuten echter aan hierop te anticiperen. De voorlopers zullen het meest profiteren, kijk maar naar Covid.”

De Wit verwacht dat we op zijn vroegst binnen nu en twee jaar pluimvee massaal vaccineren tegen vogelgriep. „Als overheden snel overeenstemming bereiken, kunnen we volgend jaar al vaccineren tegen vogelgriep. Ik verwacht echter dat zo’n politiek, internationaal complex proces meer tijd in beslag neemt. Vandaar mijn inschatting dat dit nog minstens twee jaar duurt.”

Tekst: Tom Schotman