Pluimveeweb: Analyse: Verdwijnt de vrije-uitloopsector uit Nederland?

Verdwijnt de vrije-uitloopsector uit Nederland door de aanhoudende ophokplicht? Hoewel de schade per bedrijf varieert, kan deze op een gemiddeld bedrijf wel oplopen tot 10.000 euro per week. Hoe lang houden leghennenhouders dat nog vol nu er voor het tweede opeenvolgende jaar een langdurige ophokplicht geldt?

Na de uitbraak van hoogpathogene vogelgriep in Zeewolde (FL) geldt al sinds dinsdag 26 oktober een ophokplicht voor pluimvee in grote delen van Nederland. Minister Staghouwer van Landbouw trok de ophokplicht voor pluimvee dinsdag 28 juni in een deel van de grensregio’s in. Vrijdag 15 juli werden nog meer regio’s vrijgegeven. Maar in de meeste regio’s van Nederland geldt de ophokplicht nu al ruim negen maanden en ruim 39 weken.

De ophokplicht voor pluimvee in het ‘vogelgriepseizoen’ 2020-2021 duurde van vrijdag 23 oktober 2020 tot dinsdag 6 juli 2021. Deze duurde ook al maar liefst 37 weken. LTO/NOP en NVP hadden gehoopt dat LNV de ophokplicht voor pluimvee in heel Nederland zou intrekken. LTO/NOP-voorzitter Kees de Jong pleitte vorige week nog voor minder voorzichtigheid. „Overweeg om in een of twee van de waterrijke regio's de ophokplicht af te schaffen en over twee of drie weken te kijken hoe het gaat”, stelde hij vorige week voor. „Dan kan de ophokplicht in de rest van het land er toch hopelijk nog af. Zodat de hennen op de vrije-uitloopbedrijven naar buiten kunnen, voordat in het najaar de ophokplicht mogelijk opnieuw moet worden ingesteld.” Dat zei hij vorige week tegen LTO-ledensite Nieuwe Oogst.

De uitbraak van hoogpathogene vogelgriep op een vleeskuikenbedrijf in het Friese Minnertsga afgelopen dinsdag 26 juli en de uitbraak op een eendenbedrijf in Dalfsen (OV) afgelopen woensdag 27 juli werpen echter een heel ander licht op de zaak. De verwachting is dat de ophokplicht voor pluimvee nog wel enkele weken duurt. Vooral omdat het risico van insleep van vogelgriep nog steeds groot is in Nederland.

Schade varieert

Leghennenhouders ontvangen circa 3 cent minder voor de eieren van hun opgehokte vrije-uitloopeieren. Nederlandse supermarkten zoals Albert Heijn, Jumbo, Aldi, Lidl en Plus komen vrije-uitloop leghennenhouders tegemoet. Zij betalen aan het pakstation dat hen de eieren levert de vrije-uitloopprijs. Dat deden ze vorig jaar ook al toen de ophokplicht tot begin juli duurde. Wel zitten er aparte stickers op de eierdoosjes om het publiek te informeren.

Een aanzienlijk deel van de Nederlandse vrije-uitloopeieren is echter bestemd voor Duitse afnemers, zoals Duitse supermarkten. Zij betalen niet de vrije-uitloopprijs maar gewoon de scharreleiprijs. Pakstations kunnen vrije-uitloop leghennenhouders dus niet de vrije-uitloopprijs betalen, maar slechts een prijs die tussen de vrije-uitloop- en scharreleiprijs in ligt. Wanneer een pakstation de helft van hun vrije-uitloopeieren in Nederland afzet en de helft in Duitsland, zou deze 1,5 cent boven op de scharreleiprijs kunnen betalen. Maar wanneer een pakstation 80 procent van de eieren in Duitsland afzet, liggen deze verhoudingen natuurlijk anders.

‘10.000 euro per week’

Een gemiddeld vrije-uitloop leghennenbedrijf telt 55.000 vrije-uitloophennen. Bij een legpercentage van 90 procent leggen die dagelijks 49.500 eieren. Wanneer een leghennenhouder daar 3 cent minder voor ontvangt, kost hem dat dagelijks een kleine 1.500 euro en wekelijks zelfs ruim 10.000 euro. Dat houdt geen enkele leghennenhouder lang vol. Ook niet wanneer het ‘slechts’ 5.000 euro per week kost doordat hij 1,5 cent toeslag per opgehokt uitloopei ontvangt van zijn pakstation.

Ruim 200.000 euro schade

De ophokplicht van ‘vogelgriepseizoen’ 2020-2021 duurde in veel regio’s in Nederland maar liefst 37 weken. Vrije-uitloop leghennenhouders in veel regio’s in Nederland kregen dus 21 weken de scharreleiprijs betaald. Dit betekent een schadebedrag van 210.000 euro per bedrijf of 105.000 euro wanneer een leghennenhouder nog 1,5 cent boven op de scharreleiprijs ontvangt.

Nu al kunnen veel vrije-uitloop hennenhouders geen nieuw contract krijgen voor een volgende ronde bij hun pakstation. Door de langdurige ophokplichten in Nederland de afgelopen jaren konden ze lange tijd geen vrije-uitloopeieren leveren. Deze leghennenhouders staan voor de keuze: overschakelen naar scharrel of biologisch. De meesten kiezen voor scharrel omdat ze minimaal een jaar aan alle eisen van biologisch moeten voldoen voordat ze daadwerkelijk biologische eieren mogen leveren. Het gevolg daarvan kan zijn dat er te veel scharrel- of biologische eieren komen waardoor die markten verpest kunnen worden.

Vaccineren

De pluimveesector zet in op vaccineren tegen hoogpathogene vogelgriep. Het duurt echter nog wel minstens twee jaar voordat dit mogelijk is. Tot die tijd blijft het voor leghennenhouders waarschijnlijk lastig om een contract te krijgen voor de afzet van vrije-uitloopeieren.

De Nederlandse pluimveesector pleit al heel lang om de eisen voor vrije-uitloopeieren gelijk te trekken met die voor biologisch. Biologische eieren mogen bij een ophokplicht ook onder die noemer verkocht worden. Hoewel de Nederlandse pluimveesector hier al heel lang voor pleit, willigt de Europese Commissie deze wens nog niet in. Bovendien is er vanuit de pluimveesector ook kritiek op deze oplossing. Enkelen vinden het de consument voor de gek houden om eieren van opgehokte vrije-uitloophennen jaarrond als vrij-uitloopei te verkopen.

Afname uitloopeieren

Nederland telt ruim 250 bedrijven met vrije-uitloophennen, die samen zo’n 7 miljoen vrije-uitloophennen houden. Een klein deel van de vrije-uitloopeieren blijft in Nederland. Ongeveer 80 procent van deze eieren wordt echter afgezet in Duitsland.

Een bijkomend nadeel is dat het na een langdurige ophokplicht lang duurt voordat de afname van vrije-uitloopeieren weer op peil is. Consumenten moeten in de tussentijd kiezen voor een alternatief, zoals scharreleieren. Die klanten moet de sector na een langdurige ophokplicht eerst maar eens terugkrijgen. Pakstations gaven begin dit jaar aan dat er met name in Duitsland veel minder vrije-uitloopeieren worden gekocht door consumenten. Door de lange ophokplicht van vorig jaar raakten veel consumenten eraan gewend scharreleieren te kopen. Daarnaast is het een nadeel dat de ophokplichten in Duitse regio’s dit jaar en vorig jaar veel minder lang duurden. Nederlandse vrije-uitloop leghennenhouders vrezen hierdoor een verlies van marktaandeel.

Inkrimpen

Verdwijnt de vrije-uitloopsector door de aanhoudende ophokplicht uit Nederland of niet? Wanneer er geen structurele oplossing komt, wordt het voor vrije-uitloop leghennenhouders steeds lastiger een afnamecontract te krijgen voor hun eieren. Het gevolg is dat ze op zoek moeten naar alternatieven zoals de opzet van scharrel- of 1 ster Beter Leven-eieren. De sector zal niet helemaal verdwijnen – te meer omdat de hennen in bepaalde gebieden aan de oostgrens en in het midden van Nederland alweer buiten lopen – maar wel inkrimpen wanneer er geen structurele oplossing komt.