Boerderij: Veel innovaties geslachtsbepaling kippenembryo‘s

Redactie

Norbert van der Werff

redacteur

Er zijn vele innovaties ontwikkeld om bebroede eieren te seksen. Vooralsnog kan geen daarvan vóór dag zeven het geslacht van een kippenembryo bepalen, zoals in Duitsland vanaf 2024 verplicht wordt. Mogelijk is dat ook niet nodig, nu onderzoek uitwijst dat kippenembryo’s tot dag dertien geen pijn kunnen voelen.

Kippenembryo’s kunnen pas vanaf de dertiende dag van het broedproces pijn voelen. Dat blijkt uit een studie naar het ervaren van pijn, verricht in opdracht van het Duitse ministerie van Landbouw (BMEL).

Dat is veel later dan eerder werd verondersteld. Er is dan ook geen wetenschappelijke reden meer om de geslachtsbepaling vóór de zevende dag in de Dierbeschermingswet te laten staan, zo stelt het ministerie.

Branchevereniging Zentralverband der Deutschen Geflügelwirtschaft (ZDG) pleit ervoor vaart te zetten achter een wetswijziging. ‘De nationale regering moet nu onmiddellijk het wetsontwerp tot wijziging van de Dierenwelzijnswet indienen, zodat het uiterlijk in juni van dit jaar in de Bondsdag kan worden aangenomen. Vanaf mei/juni moeten wij als legpluimveehouders hennen bestellen. Elk uitstel vergroot het risico dat bedrijven hun Ohne Kükentöten-certificering verliezen’, zegt Henner Schönecke, voorzitter van het Bundesverband Ei (BVEi), dat bij ZDG is aangesloten.

Verbod doden eendagshaantjes

De OKT-certificering verliezen, kan gebeuren als blijkt dat pluimveehouders leghennen houden die zijn geproduceerd met behulp van een selectiemethode die vanaf 2024 niet meer is toegestaan.

Duitsland kent sinds 2022 een verbod op het doden van eendagshaantjes. Die moeten óf worden opgefokt óf er moet na in-ovo geslachtsbepaling worden voorkomen dat de eieren met de mannelijke embryo’s uitkomen.

De wet is later aangescherpt, waarbij is vastgelegd dat mannelijke embryo’s niet na de zesde dag mogen worden gedood. Dit omdat niet uitgesloten kon worden dat de embryo’s anders pijn zouden voelen. De geslachtsbepaling van het bebroede ei moet dus vanaf 2024 in Duitsland vóór dag zeven plaatsvinden.

Hogere emissie door slechtere voerconversie

Die aanpassing van de wet was risicovol: als seksen dan vóór dag zeven technisch nog niet mogelijk is, zullen alle haantjes moeten worden opgefokt. Haantjes van legrassen zetten echter niet efficiënt voer om in vlees. De slechtere voerconversie betekent ook een hogere emissie, en is dus niet goed voor het milieu.

Bij de aanscherping van de wet werd ook vastgelegd dat de minister van Landbouw uiterlijk 31 maart 2023 het Duitse parlement moest informeren over de stand van zaken.

Volgens het rapport dat het ministerie enkele dagen voor die deadline publiceerde, is er nog geen zicht op dat er tijdig methoden beschikbaar zijn om vóór dag zeven het geslacht vast te stellen. Het nu gepubliceerde pijnonderzoek, uitgevoerd door de Technische Universität München, komt dus als geroepen.

Het ervaren van pijn werd gemeten aan de hand van de hersenactiviteit, de bloeddruk, de hartfrequentie en de bewegingen van het kippenembryo. De hersenen vertoonden na stimulans het vroegste een reactie, vanaf dag dertien. De onderzoekers concluderen daaruit dat de kippenembryo’s inclusief dag twaalf geen pijnprikkels ervaren.

Drie methoden geslachtbepaling

Welke methoden zijn er om het geslacht vast te stellen en vanaf welke dag kan dat? Alleen al om op basis van vloeistoffen in het ei het geslacht van embryo’s vast te stellen, zijn drie verschillende methoden: van Seleggt, Plantegg en In Ovo. Alle drie worden ze al toegepast, allemaal op de negende broeddag.

Er wordt wat zogenoemde allantoïs-vloeistof uit het ei gehaald om vervolgens het geslacht te bepalen met een massaspectrometer of PCR-test. Duitsland mag dan voorloper zijn met de Ohne Kükentöten, maar alle drie de methoden hebben ook een link met Nederland.

In Ovo is een spin-off van de Universiteit Leiden, die al sinds 2013 bestaat. Een jaar geleden haalde het bedrijf € 34 miljoen op bij investeerders om te kunnen opschalen en voor internationale groei. In Nederland gebruikt broederij Het Anker in Ochten (Gld.) Ella, zoals de innovatie van In Ovo heet. In mei wordt de capaciteit bij het Anker verdubbeld.

In Ovo en Seleggt willen snel groeien

Seleggt is een initiatief van broederijtechnologiebedrijf HatchTech in De Klomp (Gld.), samen met de Duitse retailer Rewe en de Universiteit van Leipzig. De techniek van Seleggt berust op verschillen in hormoonconcentraties tussen broedeieren met een mannelijk of een vrouwelijk embryo. HatchTech nam afgelopen najaar de aandelen van Rewe over.

Net als In Ovo wil Seleggt namelijk snel groeien en HatchTech verwacht dat dit door de overname van de aandelen gemakkelijker kan. HatchTech runt ook zelf in Barneveld (Gld.) een broederij waar eieren worden gesekst.

De eieren van hennen met deze techniek geboren uit broedeieren worden onder de merknaam Respeggt verkocht met de garantie dat er geen haantjes zijn gedood. Bij broederij Verbeek in Zeewolde (Fl.) staan twee Seleggt-machines.

De derde methode op basis van stoffen in de allantoïs-vloeistof is van het Duitse Plantegg, een joint venture van het Duitse Planton en HatchTech. Met een PCR-test op basis van het DNA van het embryo wordt het geslacht vastgesteld. Plantegg werkt al enkele jaren samen met Ter Heerdt in Babberich (Gld.). Ter Heerdt heeft begin dit jaar een tweede Plantegg-machine geplaatst.

Geslachtsbepaling op basis van MRI-technologie

Het Duitse Orbem heeft het Genus Focus-systeem geïntroduceerd, geslachtsbepaling op basis van MRI-technologie. Deze technologie werkt niet op basis van vloeistof uit het ei. Het ei hoeft zelfs niet te worden geopend. De MRI scant de geslachtsorganen die zich in het embryo aan het ontwikkelen zijn.

Orbem werkt samen met Hendrix Genetics en met de Nederlandse Vencomatic Group dat de automatisering levert. De broedeieren worden gesekst op dag twaalf.

Met halogeenlamp eieren doorlichten

De Cheggy-techniek van het Duitse Agri Advanced Technologies (AAT) is alleen geschikt voor rassen waarvan de hennen een bruin verenkleed hebben en de hanen witte veren. Cheggy licht met halogeenlamp het ei door. Dat kan pas op de dertiende broeddag, want de veren moeten ver genoeg in aanleg zijn.

Dan is de nauwkeurigheid 95%, terwijl dat op dag elf slechts 60% is, wat betekent dat meer haantjes moeten worden opgefokt. Deze innovatie is niet-invasief, wat betekent dat de eierschaal niet hoeft te worden opengemaakt. Cheggy wordt al toegepast in enkele Franse broederijen.

Eerst luchtcel uit ei detecteren

Daarnaast zijn er diverse technologieën voor geslachtsbepaling in een vroeg stadium om te kunnen voldoen aan de Duitse wet per 2024. Die zijn echter nog in het ontwikkelingsstadium. Drie van die methoden zijn gebaseerd op metingen met licht.

AAT werkt naast de Cheggy-techniek aan de ‘vroege spectroscopische procedure’, samen met de Technische Universität Dresden. Daarbij wordt op de vijfde broeddag eerst de luchtcel in het ei gedetecteerd en vervolgens de schaal geperforeerd met een CO2-laser. De meting zelf is contactloos.

Er zijn ook nog twee andere methoden die meten hoe de embryo’s licht verstrooien (Raman-spectroscopie) of absorberen en weerkaatsen (fluorescentiespectroscopie). Deze technologieën van Technische Hochschule Ostwestfalen-Lippe en van het in 2020 opgerichte in München gevestigde bedrijf Omegga zijn echter nog in een vroeg ontwikkelingsstadium en ook van de vroege spectroscopische methode van AAT is het de vraag of en wanneer die toegepast kan worden.

Geen sprake van genetische modificatie

Het Israëlische eggXYt maakt gebruik van Crispr voor genetische modificatie. Hierbij krijgen de mannelijke embryo’s van het moederdier een chromosoom met ingevoegde fluorescerende biomarker overgeërfd dat bij een speciale belichting oplicht.

Deze zogenoemde seXYt-techniek kan direct nadat het ei is gelegd worden toegepast. Alleen de haantjes hebben de biomarker; het DNA van de hennetjes is níet gemodificeerd en hun eieren ook niet. Het eveneens Israëlische Poultry by Huminn en het Australische Csiro gebruiken vergelijkbare technieken.

Ook de methode om haanembryo’s aan te zetten tot geslachtsverandering is een innovatie uit Israël. Er is bij deze technologie géén sprake van genetische modificatie.

Tijdens het broedproces van dag één tot dag zestien worden de embryo’s blootgesteld aan geluidsgolven en een bepaalde temperatuur en luchtvochtigheid. Dat leidde al tot een aandeel van 65% henkuikens. Van 11% kon bewezen worden dat het geslacht tijdens het broedproces veranderd is van haan naar hen.

Meer informatie over de prijzen van eieren vind je in Boerderij Marktprijzen:

• NOP 2.0 scharreleieren
• NOP 2.0 richtprijs kooi-eieren
• Totaaloverzicht