Boerderij: Witte hen haalt de bruine in

Witte hennen presteren beter dan bruine en kunnen beter omgaan met tegenslagen. Mede daardoor zijn de aandelen witte en bruine hennen de laatste tien jaar omgewisseld. Witte eieren zijn in de supermarkten aan een opmars bezig en verdringen de bruine.

Witte kippen zijn aan een opmars bezig. Ongeveer twee derde van alle hennen in Nederland is momenteel wit, terwijl tien jaar geleden twee derde van de hennen bruin was. In dezelfde periode is bij de consumptie de kleurverhouding van eieren veranderd, versterkt door de keuze van de supermarkten: de verhouding witte/bruine eieren was jarenlang ongeveer 30:70, maar die is nu net andersom 70:30.

De verandering van bruin naar wit is tien tot vijftien jaar geleden ingezet met het kooiverbod. Teun van de Braak, productmanager bij fokbedrijf Hendrix Genetics, zei eerder dat die verschuiving van bruine naar witte hennen ermee te maken heeft dat witte hennen makkelijker zijn te managen in kooivrije systemen. Doordat ze zich beter verdelen in het systeem. “Met witte hennen is de kans op succes hoger.” Dat is inmiddels de ervaring van steeds meer pluimveehouders en mede reden voor de ommekeer en de keuze voor witte hennen.

Van de Braak ziet die kleurverschuiving ook binnen Europa. Zo heeft in Duitsland, ons belangrijkste afzetgebied, dezelfde verandering in de voorkeur voor eikleur plaatsgehad. Hij ziet de verandering ook in Zuid-Amerika (bij voorbeeld in Brazilië en Argentinië) en Hendrix Genetics krijgt ook wat meer vraag naar witte eindproducten vanuit Sub-Sahara, het Afrika ten zuiden van de Sahara. In Zuidoost-Azië, een typische bruine-eiermarkt, ziet Hendrix Genetics (nog) geen verschuiving.

Witte kip is echt anders

De verschillen tussen witte en bruine eieren zijn minimaal, maar tussen witte en bruine kippen zijn wel degelijk verschillen. “Witte en bruine kippen zijn echt verschillend”, zegt fokker Van de Braak. Volgens hem zijn witte kippen lichter, productiever en persistenter, waardoor de productieperiode langer is en de voerconversie lager is. Bovendien zijn de eieren van witte kippen langer sorteerbaar.

Volgens Van de Braak zijn bijna alle witte kippen alleskunners, wat niet geldt voor alle bruine. “Witte kippen kunnen beter omgaan met de stress van het eileggen. Bij bruine kippen volgt vaak een dip na de productiepiek.”

Volgens Van de Braak hebben witte kippen ook hun uitdagingen. ”Doordat ze zo hoogproductief zijn, moet er bijvoorbeeld voldoende focus zijn op de levergezondheid.”

Ziektegevoeligheid

Dat kippen beter te managen zijn, hebben inmiddels steeds meer pluimveehouders ervaren. Witte kippen zijn makkelijker langer aan te houden. Honderd weken is al lang geen bijzonderheid meer. Die langere aanhoudingsduur is een kwestie van een goede persistentie en een goede gezondheid.

Onlangs, tijdens een vergadering van legpluimveehouders, merkte een pluimveehouder op dat vaker bruine kippen matig presteren (bij anderen). Hij wist van koppels die op zeventig weken nog maar op 65% leg zaten. Anderen bevestigden dat. “Haal je met bruine 350 eieren, dan is dat goed. Met witte haal je dat fluitend”, zei er een. “Ik had twee bruine koppels, allebei campylobacter. Draaide ver onder de norm. Nu met witte heb ik daar geen last van”, zei een ander. “Bij bruin heb je meer problemen met coli”, zei een derde.

Presteren bruine hennen inderdaad minder en zijn ze ziektegevoeliger? Hebben bruine koppels (veel) meer dan witte opstartproblemen, last van clostridium, E. coli en campylobacter, drummen … et cetera?

Willem Dekkers, pluimveedierenarts bij Royal GD, zegt hierover: “Wij hebben hier niet meer informatie over dan dat het vermoeden bij ons bekend is. We herkennen de verhalen wel, maar we hebben niet de gegevens om het te checken. Ook hebben we niet een mogelijke verklaring of achterliggende oorzaak.”

Bruine hen ‘geeft meer uitdagingen dan witte’

Rob Vriens, pluimveedierenarts bij Advee, beaamt dat een bruine hen meer ‘uitdagingen’ geeft dan een witte. “Maar om te zeggen dat de bruine hennen slechter presteren, gaat wel erg ver. Er zijn genoeg bruine koppels die het (erg) goed doen en er zijn ook matig presterende witte koppels.”

Wat betreft verschil in gevoeligheden voor diverse ziektes en aandoeningen zegt Vriens dat zowel witte als bruine hennen hun ‘zwakke plekken’ hebben. Voorbeelden daarvan zijn EDS (Egg Drop Syndrome), dat problemen geeft bij bruine, maar nauwelijks of niet bij witte hennen. Daarentegen heeft de witte hen volgens hem, meer dan de bruine, moeite met marek en gumboro. “Als je praat over aandoeningen die complexer zijn, zoals clostridium en E. coli, dan is het lastiger. De oorzaken van die twee aandoeningen zijn multifactorieel en worden dus zeker niet enkel bepaald door het merk, ras of kleur van de hennen.

Management in de breedste zin van het woord speelt een grote rol hierin. Zaken als klimaat en voerstrategie hebben een grote invloed.”

Ook volgens Van de Braak is het niet allemaal hoera voor witte kippen: “Bij witte kippen komt zelfmutilatie voor in de vorm van tenenpikkerij. En witte hennen hebben meer dan bruine last van leververvetting bij een lager gehalte soja in het voer.”

Vergevingsgezind

Vriens van Advee brengt ook de opstart van de leghen ter sprake. Die is voor elke hen belangrijk, zeker nu hennen steeds langer gehouden worden. “Koppels waarbij veel aandacht gegeven wordt aan de opstart en waarbij de hen en de voeropname het tempo van het in productie komen bepalen, die presteren goed, ongeacht de kleur van die hen. Leghennen zijn levende dieren en er kan altijd iets gebeuren wat niemand of iets had kunnen voorkomen en invloed heeft op de prestatie en productie. Dan zal een witte hen dit probleem beter en sneller de baas kunnen dan een bruine hen.”

Jef Sloot van Maartman Opfok B.V. noemt in dit verband de term vergevingsgezind. Hij bedoelt hiermee dat een witte hen direct de draad weer oppakt als er iets is voorgevallen. Als door een fout van de pluimveehouder of door een voer- of ventilatiestoring of een E. coli-besmetting de productie 3 tot 5% zakt, dan komt bij een witte hen de productie na een paar dagen of maximaal een week weer op het oude niveau. “Dat noem ik vergevingsgezind. Een bruine hen die plots 5% verliest door een storing, fouten of ziekte, zal ook de draad weer oppakken, maar laat dit vaak zien met een afgetopte legcurve; ze komt vaak niet weer terug tot het eerdere legpercentage. Ze vergeeft het de pluimveehouder niet.”

Een bruine hen zal minder volgens het boekje presteren dan een witte

Zo zal volgens Sloot een flinke storm een witte hen niet van de wijs brengen, maar een bruine hen wel. ”Een bruine hen zal minder volgens het boekje presteren dan een witte.”

Henno van de Bruinhorst, verkoopleider pluimvee bij AgruniekRijnvallei, noemt ook de term vergevingsgezindheid. “Bij problemen zien we dat witte hennen meer vergevingsgezind zijn dan bruine, die niet of moeilijker herstellen dan de witte. Bruine hennen gaan bij ziekte sneller minder vreten of de vertering komt onder druk te staan, waardoor ze in een negatieve spiraal komen. Witte hennen vreten zich makkelijker door de problemen heen, waardoor ze minder in onbalans komen.”

Opstart belangrijk

Dat de opstart van hennen belangrijk is voor een lange productieperiode met veel eieren, benadrukken ook de voerproducenten. Van den Bruinhorst van AR: “De start van bruine hennen is lastiger dan van de witte. Het is belangrijk daarop te anticiperen. En te zorgen dat bruine hennen voldoende vreten tijdens de start.”

AgruniekRijnvallei maakt voor bruine hennen voer met meer aminozuren. Van den Bruinhorst: “De eiwitten moeten goed verteerbaar zijn om het risico op darmproblemen te verkleinen. Onze grondstofkeuze stimuleert de voeropname van de hennen.” Hij benadrukt het belang dat àlle hennen het juiste voer krijgen. “Zorg dat alle voergoten één keer per dag leeg komen, ook boven in het systeem. Dit vraagt bij bruine hennen meer aandacht dan bij witte, omdat bruine minder beweeglijk zijn.”

Volgens Evert Bos, specialist legpluimveehouderij bij ABZ De Samenwerking, kunnen bruine hennen prima presteren. “Maar dan moet je ze luxer voeren dan witte.” Op de website schrijft ABZ De Samenwerking onder de kop Bruine hennen moet je verwennen! dat met de juiste aanpak ook met bruine hennen heel goede technische en financiële resultaten te behalen zijn. Voeding en vertering nemen bij bruine hennen een prominente rol in voor topresultaten. Dat bruine hennen een grotere behoefte hebben aan goed verteerbaar eiwit, heeft tot gevolg dat de grondstofkeuze voor voer voor bruine hennen nauwkeuriger komt. Daardoor zijn raap, mais DDGS (dat vrijkomt bij de winning van alcohol uit mais) en tarwegries volgens ABZ minder geschikt als voedergrondstof voor bruine hennen.

Onder de streep

ABZ noemt het op zijn website: de financiële resultaten. Hoewel het gemak waarmee kippen in loslopende systemen zijn te houden, uitpakken in het voordeel van de witte, is wat er uiteindelijk met een koppel onderaan de streep overblijft toch waar het uiteindelijk om gaat.

Aan het financiële plaatje heeft Peter van Horne, pluimvee-econoom bij Wageningen Economic Research, gerekend. Hij ziet alleen maar voordeel van witte eieren: de kostprijs is 5 tot 10% per ei, het voerverbruik is lager, met een lagere carbon footprint (CO2-emissie), een iets hoger drogestofgehalte in het ei, wat gunstig is voor de productie van eipoeder. Van Horne vraagt zich dan ook af: “Waarom worden er nog bruine hennen gehouden in Nederland en in de rest van Europa?”

Van de Braak van Hendrix Genetics heeft daar wel een antwoord op: “Doordat de supermarkten profiteren van de bereidheid van consumenten om meer dan een dubbeltje meer te betalen voor een bruin ei dan voor een wit ei. “Een bruine eischaal is de duurste verpakking van de supermarkt.”

Hoewel het witte ei en de witte kip veel pluspunten hebben ten opzichte van bruin, zullen bruine eieren toch gevraagd blijven. Pluimveehouders met huisverkoop merken dat veel consumenten nog steeds een voorkeur hebben voor bruine eieren. Daarom houden sommige pluimveehouders alleen speciaal voor de huisverkoop nog bruine hennen.

In de grafiek staat het gemiddelde verschil tussen de NOP-notering voor witte en bruine scharreleieren per jaar.