Boerderij: Na uitbraak vogelgriep naar vaccinatie uitzien

Het pluimveebedrijf van Theo Bos wordt tijdens de grote vogelgriepcrisis van 2003 preventief geruimd. In 2022 wordt het familiebedrijf getroffen door een vogelgriepuitbraak. Het geloof biedt houvast. Met dank aan de zonnepanelen genereert Bos zonder kippen een inkomen. Hij is blij met de stappen die worden gezet op het gebied van vaccinatie.

Daags na Blue Monday – de zogeheten meest deprimerende dag van het jaar – hangt er een dikke laag mist over de Gelderse Vallei. Het is een kleine wereld. Op het legpluimveebedrijf van familie Bos zijn de stallen nauwelijks volledig in beeld te brengen. Het maken van een overzichtsfoto is vandaag onbegonnen werk, zo ziet de fotograaf in een oogopslag. Hij besluit een paar dagen later nog eens terug te komen voor de luchtfoto.

Legpluimveehouder Theo Bos laat zijn humeur niet bepalen door de trieste weersomstandigheden. De ondernemer is goedgeluimd als altijd. Bos is een vlotte en directe prater. Hij beschikt daarbij over een gezonde dosis zelfspot. Als ervaren gemeentepoliticus deinst hij er niet voor terug om zijn verhaal te vertellen.

Ook in Hilversum weten ze hem te vinden, zo zegt hij. “Mijn naam zit er in de kaartenbak.” In het radioprogramma Dijkstra & Evenblij ter plekke [fragment] laat Bos op zondag 19 januari nog zijn licht schijnen over de stikstofproblematiek. “Ik mocht opdraven bij BNNVARA, in het hol van de leeuw.” Live op NPO Radio 1 vertelt Bos onder meer dat hij het Aerius-model vanwege de grote foutmarge totaal ongeschikt vindt om de natuurvergunningen van individuele bedrijven mee te beoordelen.

Het stikstofdossier ligt ook ten grondslag aan de politieke ommezwaai die Bos maakte. Na bijna dertig jaar VVD-lidmaatschap sluit hij zich in 2023 aan bij de BBB, uit onvrede over het handelen van toenmalig minister Van der Wal. “Ik steun het goede geluid van BBB. We zijn nog maar net begonnen en hebben geduld en vertrouwen nodig”, zegt Bos. Zijn partner Haidy Hankers is eveneens politiek actief. Ze staat in 2023 op de BBB-kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen.

Vogelgriep

In aanloop naar het paasweekend van 2022 komt Bos op ongelukkige wijze in het nieuws. Op donderdag 14 april wordt zijn leghennenbedrijf getroffen door vogelgriep. “Het was als een donderslag bij heldere hemel. Ik was net een paar dagen met vrienden in Duitsland geweest. Tijdens de terugweg werd ik gebeld door onze zoon Gerben. Toen had ik meteen al het vermoeden dat het foute boel was.”

Op vrijdag 15 april is het een drukte van jewelste op het bedrijf. De NVWA staat ’s ochtends al vroeg op de stoep en neemt de regie over. Het protocol treedt in werking. Bos wordt ondersteund door Bert Bout, vertegenwoordiger van AgruniekRijnvallei. “Zijn aanwezigheid heb ik als zeer prettig ervaren. De hennen moesten getaxeerd. Bout keek namens de coöperatie mee met een objectieve blik.”

Als je wegduikt, maken anderen het verhaal

De leghennenhouder besluit ook de toegestroomde media te woord te staan, zo goed en zo kwaad als het gaat. “We moeten ons als sector te allen tijde presenteren. Wanneer je wegduikt, dan wordt er een verhaal gecreëerd”, stelt Bos. Het hele gebeuren gaat hem begrijpelijkerwijs niet in de koude kleren zitten. Zijn vrienden zien die vrijdag een andere Theo voor de camera staan dan dat ze gewend zijn. “Ik was gestrest en duidelijk niet mezelf. Je wordt geleefd, zeker op zo’n eerste dag.”

Op zaterdag 16 april daalt bij Bos pas echt het besef in wat er aan de hand is. De dieren zijn vergast en moeten geruimd. Er is sprake van een nieuwe situatie. De ondernemer zit zonder dieren, maar prijst zich gelukkig met het feit dat hij en zijn familieleden gezond zijn. “Het gezin staat voorop. Je moet elkaar helpen en samen vooruit kijken. Mensen leefden massaal met ons mee. We kregen ontzettend veel steunbetuigingen. Dat voelde als een warme deken. Op een gegeven moment ben ik zelfs gestopt met het beantwoorden van alle berichtjes. Het waren er gewoon te veel.”

Op zondag 17 april is het eerste paasdag. Bos: “In kleine kring hebben we als familie Pasen gevierd. Het geloof is belangrijk voor ons. Het geeft ons houvast.”

Inkomen zonder kippen

Het duurt tot in oktober 2022 voordat Bos weer nieuwe hennen kan opzetten. Hij beurt een vergoeding voor de geruimde dieren, de eieren in de opslag en het aanwezige voer. Maar hij moet het een halfjaar zonder eiergeld doen. “We stonden leeg en onze lasten gingen door. Die periode heeft ons naar schatting €200.000 gekost. Daarbij moet ik wel zeggen dat ik het niet tot achter de komma heb uitgerekend.”

Met in totaal 2.600 zonnepanelen op zijn bedrijfsgebouwen heeft Bos die zomer geen last van financiële stress. De stroomprijs loopt op naar een recordhoogte van €0,90 per kWh. “De zonnepanelen lagen er nog maar twee jaar op. Ze voorzagen me tijdens de leegstand van inkomen. Het maakte me dankbaar. We konden er hier aan de Peppelseweg vertrouwen en hoop uit putten.”

De hoge energieprijzen zijn een direct gevolg van de energiecrisis, waar Europa na de Russische inval in Oekraïne mee te maken krijgt. Voor energieproducenten is dat tegelijk ook een cynische constatering, zo erkent Bos.

‘Mooie ontwikkeling’

Na een eerdere preventieve ruiming tijdens de crisis van 2003 en de recente vogelgriepbraak van 2022 is Bos blij dat vaccinatie tegen vogelgriep in 2025 weer een stukje dichterbij komt. Na een succesvolle veldproef wordt later dit jaar een vaccinatiepilot gestart. “Dat vind ik een mooie ontwikkeling. Sinds 2011 hebben we af en aan te maken met vogelgriep. De dreiging is steeds aanwezig. Daar moeten we vanaf. Natuurlijk zit er ook een financiële component aan het verhaal, maar in de eerste plaats vind ik vooral dat er een einde moet komen aan het massaal doden en ruimen van dieren.”

Het succesvolle vaccinatieprogramma tegen NCD (pseudovogelgriep) geeft Bos het vertrouwen dat enten tegen vogelgriep kans van slagen heeft. “We vaccineren onze dieren al heel lang tegen NCD. Dat werkt heel goed.” Het NCD-vaccinatieprogramma leidt niet tot handelsrestricties. Het lijkt erop dat de hobbels bij vogelgriepvaccinatie ook worden weggenomen. Dat stemt tot tevredenheid bij Bos. “We vinden het allemaal heel normaal dat we onze dieren tegen NCD beschermen. Waarom wordt er dan toch zo gestrest gedaan als we onze kippen ook tegen de echte vogelgriep willen vaccineren?”

Bos hoopt dat de geslaagde veldproef een succesvol vervolg krijgt. “Garanties heb je natuurlijk nooit.” Hij vraagt zich af of het optuigen van een vaccinatieprogramma in de praktijk goed georganiseerd kan worden. “Dat vraagt om een goede monitoring. Dat moet praktisch haalbaar en betaalbaar zijn.”

Opvolger Gerben (26)

Op zestigjarige leeftijd denkt de energieke Bos nog allerminst aan afbouwen. Sterker nog: met zoon Gerben (26) staat de volgende generatie in de startblokken om het bedrijf over te nemen. Gesteund door de goede eiermarkt zien vader en zoon Bos volop kansen om hun bedrijfsvoering verder te optimaliseren. “We zitten op de vrije markt en beuren een toeslag op de NOP-prijs. Je kunt je voorstellen dat het de afgelopen maanden behoorlijk gezellig is geweest aan de Peppelseweg”, zegt Bos met een glimlach.

Hij wil investeren in het verder indrogen en pelleteren van de mest, om van een kostenpost een inkomstenbron te maken. Ook bekijkt hij de mogelijkheden om te investeren in energieopslag. “We willen onze eigen zonne-energie zo goed mogelijk benutten.”

Met 65.000 vrije-uitloopkippen in drie stallen zien de ondernemers weinig mogelijkheden om op de huidige locatie verder uit te breiden in dieraantallen. “We zitten hier op een behoorlijk complexe locatie, met twee verschillende bouwblokken. De stallen staan een behoorlijk eindje uit elkaar en beschikken alle drie over hun eigen eierlokaal. We hebben de mogelijkheden al optimaal benut.”